Mindfulness en natuurlijk-zijn

Natuurlijk-zijn wordt in meditatieve tradities als belangrijk gezien.
Alan Wallace begint oefeningen bijvoorbeeld vaak met wat hij noemt:

"settling the body, speech and mind into their natural states".

Hierbij wordt zowel het lichaam als de geest ontspannen en komt het lichaam tot rust. Controle over de ademhaling wordt losgelaten zodat de ademhaling natuurlijk is en daarnaast worden ook gedachten, beelden, herinneringen, fantasieën los gelaten zodat ook innerlijke dialogen en commentaren tot rust komen. Hierbij is er gewaarzijn van de sensaties in het lichaam die komen en gaan, en kan gewaarzijn uiteindelijk ook voor een korte tijd rusten in zijn niet-conceptuele natuur.

Ook onderstaande citaten laten zien dat natuurlijk zijn belangrijk is bij meditatie.

Natuurlijk-zijn raakt verloren door fixatie op "iets". Het "iets" kan niet oplossen, zodat de natuurlijke beweging van het opkomen en weer oplossen van gewaarwordingen niet kan plaatsvinden, daarnaast kan de aandacht niet of minder goed zijn bij wat er gebeurt.
Eén van deze fixaties is de fixatie op kennis, of inzicht of een instructie. We ontdekken iets en willen het vastleggen of vasthouden en rapporteren het aan onszelf en gaan daardoor fixeren op de inhoud van de gedachten hierover of we proberen met een methode een bepaald resultaat of verandering te bereiken.
Het is daarom goed om een open benadering te hebben, en zelfs instructies los te laten om vanuit direct ervaren en de inzichten die daarbij ontstaan, natuurlijk te zijn.
Inzichten of instructies kunnen opkomen en informeren en beïnvloeden, zodat ze hun rol kunnen hebben in een situatie, maar kunnen daarna losgelaten worden zodat ze niet een oorzaak voor afleiding en stagnatie worden.

Mindfulness maakt het mogelijk om fixaties en andere houdingen, die natuurlijk-zijn in de weg staan, te herkennen en deze op een natuurlijke manier los te laten.

"Intrinsic awareness", "naked awareness" en "self-liberation"

Zo natuurlijk zijnde kunnen ook subtielere aspecten van natuurlijk-zijn herkend worden. Mindful van deze subtiele aspecten maakt het makkelijker om fixeren los te laten.

Intrinsiek gewaarzijn zou je kunnen zien als een soort basis vermogen om te kennen/ervaren dat aanwezig is zonder dat je daar iets voor hoeft te doen en dat zoals Tarthang Tulku aangeeft ook aanwezig is in de dingen die we als solide (en waarschijnlijk als gescheiden van ons) ervaren.

Mingyur Rinpoche geeft in diverse presentaties aan dat als je intrinsiek gewaarzijn kan herkennen en daarin kan verblijven meditatie stabiel kan zijn.
Als dat niet zo is kan meditatie fluctueren. De ene dag gaat het makkelijker en de andere dag gaat het moeilijker, (zoals Mingyur Rinpoche ook aangeeft met het voorbeeld van de aandelenbeurs die ook van dag tot dag fluctueert) en dit is iets wat je moet accepteren terwijl als je intrinsiek gewaarzijn kan herkennen en daarin kan verblijven meditatie stabiel wordt.

Een gevolg van het herkennen van gewaarzijn als intrinsiek is dat er minder identificatie is met hetgeen dat er in je opkomt. Het intrinsieke gewaarzijn is er voortdurend terwijl wat er in je opkomt tijdelijk is, zodat er vanzelf meer identificatie ontstaat met het intrinsieke gewaarzijn.
Omdat er minder identificatie is met hetgeen er in je opkomt raak je minder makkelijk betrokken of gevangen met hetgeen dat er in je opkomt.

Gerelateerd aan intrinsiek gewaarzijn is wat "naked awareness" genoemd wordt.
Als je vanuit intrinsiek gewaarzijn direct aanwezig bent kunnen patronen, gedachten, etc. uitzichzelf oplossen. Dit wordt bijvoorbeeld aangegeven door Padmasambhava in het boek:
"Self-liberation through seeing with naked awareness".

Padmasambhava heeft het in het bovenstaand citaat over "without meditation" en "being empty in themselves". Op de volgende pagina over "non-doing" wordt hier uitgebreider op ingegaan.

Zie de presentaties: "The Nature of Thoughts and Awareness" en "Meditation on Liberating Thoughts upon Arising" van Khenpo Sherab Sangpo gelinkt op de presentaties-pagina . Daarin komt "self-liberation of thoughts" ter sprake. Ook bij de presentatie "Taking Emotions as Spiritual Path", gelinkt op dezelfde pagina, wordt verwezen naar "self-liberation", in dit geval van emoties.
Zie ook de presentaties van Mingyur Rinpoche, zoals:
Three Ways of Relating to Emotions: Seeing Their Nature
Meditation Instructions with Mingyur Rinpoche
Zie ook de video met Dudjom Rinpoche op de presentatie-pagina waarin hij shamatha-meditatie-instructie geeft en "self-liberation" ook ter sprake brengt.

Onderstaande citaten van Tsele Natsok Rangdröl geven ook het belang van "naked awareness" aan:

In onderstaande citaat gaat Tsele Natsok Rangdröl hier uitgebreider op in.

Voor iemand die in het westen leeft zijn sommige van de hierboven genoemde fases waarschijnlijk niet als zodanig mogelijk. Het dagelijkse leven in het westen is een stuk complexer en vereist vaak een actieve betrokkenheid in conceptueel denken, met name tijdens complex werk. Tijdens complex werk zou daarom wellicht niet-afgeleid zijn kunnen worden beoefend waarbij afleiding hier dan iets anders doen (of gevangen zijn in iets anders) dan het werk, betekent.

Zie ook de presentaties waarin Mingyur Rinpoche ingaat op de essentie van meditatie en waarin hij aangeeft dat de essentie van meditatie gewaarzijn is.

Zie voor meer informatie over "view", "meditation" en "conduct" de presentaties van Mingyur Rinpoche op de presentaties-pagina zoals zijn presentatie met de titel: "transforming the mind" en zijn presentaties:
"Non Meditation and Non Distraction: View",
"Non Meditation and Non Distraction: Meditation" en
"Non Meditation and Non Distraction: Application".

Mingyur Rinpoche is een hedendaagse meditatie-leraar in het Tibetaans Boeddhisme.

Onderstaand citaat van Nyoshul Khenpo Rinpoche geeft ook het belang van natuurlijk laten en direct ervaren aan:

In bovenstaande citaat staat dat je niet je "mind" moet veranderen maar dit betekent niet dat je je in van alles kan verliezen. Omdat primitieve patronen met zich meebrengen dat ze ervaringen/dingen willen veranderen, bepaalde ervaringen willen creëeren of aan ervaringen/dingen willen vasthouden, kunnen deze primitieve patronen een obstakel vormen voor het natuurlijk laten en het direct ervaren. Het bovenstaande citaat impliceert daarom dan ook dat je niet actief betrokken en gevangen bent in primitieve patronen.

"Flow"

Interessant is dat Nyoshul Khenpo Rinpoche in bovenstaand citaat ook aangeeft om de "flow" van meditatie te laten voortduren. Chögyam Trungpa (zie de pagina over de betekenis van mindfulness) , Tarthang Tulku (zie onderstaand citaat) en ook Mingyur Rinpoche (zie zijn presentatie: "Key Points of Meditation: Being vs Doing" ) verwijzen ook naar flow. De stroom van ervaringen die, als onderdeel van het leven, komen en gaan. Bij meditatie kan je die stroom gadeslaan/ervaren/kennen zonder ergens in verstrikt te raken. Op het moment dat je merkt dat je ergens aan vasthoudt of ergens in verstrikt raakt kan je vanuit acceptatie laten zijn in gewaarzijn zodat datgene weer in beweging/verandering kan komen en je het vanuit een grotere ruimte meer spontaan kan gaan ervaren.
In de presentatie "Healthy Sense of Self" geeft Mingyur Rinpoche aan dat gewaarzijn waarin gedachten en emoties kunnen komen en gaan als "healthy sense of self" terwijl daarin niet een essentie (een inherent en onafhankelijk bestaand "iets") gevonden kan worden.

Chögyam Trungpa linkt in het hierboven gelinkte citaat, het zijn bij die stroom aan "being in the present", aan mindfulness.
Als je fixeert op iets, vernauwt je gewaarzijn, laat je hetgeen waarop je fixeert niet natuurlijk zijn en ben je minder in contact met de stroom van ervaringen zodat er dan minder sprake is van "being in the present" en mindfulness.
Zo bezien impliceert mindfulness het natuurlijk laten zijn zodat ervaringen (inclusief gedachten) natuurlijk kunnen komen en gaan in een grotere ruimte en zodat er een spontane aanwezigheid kan zijn bij de ervaringen die door je heen gaan.

Het vermogen om ervaringen te laten stromen en daarbij aanwezig te zijn leidt tot meer stabiliteit en vrijheid, zoals Tarthang Tulku aangeeft in het bovenstaande citaat, omdat hierdoor ervaringen die anders voor een verstoring zouden zorgen dat nu niet doen vanwege dat vermogen. Als ervaringen een minder verstorende invloed hebben leidt dat tot meer stabiliteit. En als er een stabielere aanwezigheid kan zijn bij de ervaringen die komen en gaan kan dit tot meer inzicht leiden en kan dit, omdat je aanwezig bent bij de veranderingen die plaatsvinden, leiden tot de herkenning van intrinsiek gewaarzijn, zoals Tarthang Tulku aangeeft in een citaat eerder op deze pagina.

Naast dat het spontaan aanwezig zijn bij de stroom van ervaringen kan leiden tot het herkennen van intrinsiek gewaarzijn kan het in een vroeg stadium laten zijn in gewaarzijn in een situatie met processen, die fixeren, leiden tot "naked awareness" omdat daardoor de ervaringen meer direct vanuit gewaarzijn ervaren kunnen worden in plaats vanuit een context met een hoofdrol voor fixerende of controlerende patronen en conceptuele labels. En vanwege intrinsiek en "naked" gewaarzijn kan er vanwege de mogelijkheid van "self-liberation" meer stabiliteit en vrijheid ontstaan (zie het citaat van Padmasambhava eerder op deze pagina).
Zoals eerder aangegeven is het hierbij ook belangrijk om voldoende ruimte te laten ontstaan en hetgeen wat er door je heen gaat spontaan te kennen.

Bij deze vorm van meditatie hoeft er niet persé een referentie-object te zijn zoals de sensaties van de ademhaling, Het laten stromen van ervaringen (het laten komen en laten gaan), het ruimtelijk aanwezig zijn en het spontaan ervaren kan op zich als referentie dienen. Het zodanig aanwezig zijn, kan helpen te herkennen dat er iets opkomt dat fixerend is of dat je aandacht gevangen raakt in gedachtenpatronen, zodat deze processen vroeg opgemerkt kunnen worden. Vanwege de vroege herkenning, kan er eerder via laten-zijn verder gegaan worden.
Daarnaast kan gewaarzijn op zichzelf ook een referentie hierbij zijn.

Vanwege de accepterende houding en het laten zijn in gewaarzijn kan er ook meer integratie ontstaan bij deze vorm van meditatie. Naast dat er meer stabiliteit en vrijheid kan ontstaan, kan er daardoor ook meer een gevoel van "wholeness" ontstaan zodat ook dat aspect van mindfulness bevorderd wordt.

Het natuurlijk laten zijn zoals het is, zou je kunnen zien als shamatha en vipashyana geïntegreerd.
Punt hierbij is ook dat er niet eerst een andere toestand gecreëerd hoeft te worden, maar dat vanuit de huidige toestand met de huidige ervaringen en emoties en neigingen natuurlijk laten-zijn kan ontstaan.
Hierbij worden neigingen en processen etc. die niet-laten-zijn met zich meebrengen, als het ware bij de hand genomen door de accepterende houding en de meer verfijnde aandacht en herkenningen die laten zijn in gewaarzijn met zich mee kan brengen. Op deze manier is dit ook een hartelijke en integrerende wijze, omdat de meer primitive neigingen aangeraakt worden door het meer verfijnde gewaarzijn en gelaten worden zodat ze natuurlijk kunnen zijn en hun natuurlijk proces van opkomen en uiteindelijk weer oplossen plaats kan vinden zonder strijd of onderdrukking of zonder dat er naar iets gestreefd wordt. Er kan op deze manier een evenwichtig en omvattend aanwezig zijn ontstaan.

Tsele Natsok Rangdröl geeft aan dat natuurlijk laten zijn, de beste manier is om shamatha-meditatie te beoefenen.

Bij deze benadering wordt er eigenlijk niet een van buitenaf opgelegde methode beoefend, maar breng je in principe je innerlijke natuur meer in de praktijk. Er is laten zijn in gewaarzijn vanuit spontane herkenning, zodat dit meer ruimte biedt voor het natuurlijke intrinsieke vermogen voor herkenning en daarnaast laat je ervaringsprocessen natuurlijk zijn zodat de aard van die processen spontaan gekend kan worden. Op deze manier is deze benadering dan het in de praktijk brengen van wat je van nature op een subtiel niveau bent en worden hierbij de natuurlijke vermogens die min of meer al in je aanwezig zijn, gecultiveerd.